1
Şubat 2018
Perşembe sabaha karşı 03:30’da kapıya konan, “abla”nın damadından ödünç aldığı
bavulu, ‘tekinin yarısı kırık tekerleğine dikkat çekilerek’ alınır. Pek beğendiği
otele de, uykuya da doyamamış gruba kahvaltısı, kumanya olarak dağıtılır; araca
binilir, hareketli ışıl ışıl balık hali önünden geçilir, havaalanına
yollanılır. Saat 04:35.
06:30’da, serin ama giderek
grubun az rastladığı üzere güneşli Hanoi’ye
inip araca yerleşen grubu, yeni yerel rehber Quen, “Sincao” (merhaba) diyerek karşılar ve günün en önemli etkinliği
gördüğü Ho Şi Minh Mozolesi ziyareti
sırasında uyulması gerekli kuralları sıralar: “Sırayla girilecek, büyük çanta, yiyecek, girişte gözlük, şapka yasak…
Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti başkenti Hanoi 1000 yıllık geçmişinde, Fransızlar
döneminde bile hep başkent. Alt yapı Japon yatırımı. Sapa’dan Çin Denizi’ne dek
nehir Red River geniş deltasıyla şehri besler.”
Sisler içinde köprü geçilirken “…En pahalı arazi Hanoi ‘de, 1 metrekaresi
35.000 USD… İsmi, ‘nehir içinde kalan’ anlamına gelir. Eski şehrin tarihi M.Ö.
3000’e dayanır. Şehir içinde küçük göller ile kasaplar, terziler gibi isimler
taşıyan caddeleriyle bir kapalı çarşı vardır… 1890’da doğan, bir mandarinin
oğlu olan Ho Şi Minh çok iyi Çince bilip öğretiyor. Sonra gemilerde çalışıp Fransa’nın
sömürgelerini tanıyor. Beşi anadili gibi on dil konuşuyor. Hep başka isimlerle
30 yıl ülkesinden uzak, 29 ülke gezdi. Çin’de hapis yatarken şiir kitapları
basıldı. 2 Eylül 1945’te bağımsızlık ilan etti ‘69’da öldü. Tek dileği,
birleşme hayaliyle, yakılıp küllerinin üç ırmağa serpilmesiydi ama mumyalandı.”
Öğrenci ve turist gruplarının
düzgünce yürüdüğü, ağacı az çok geniş yeşil alana yayılmış, uzaktan Anıtkabir’i
anımsatan binaya gidilirken sorulan “30
yıl uzakta, nasıl yapabilmiş?” sorusu “Fransa’da
çıkarttığı dergiler Dünya ‘da büyük yankı buluyor” yanıtı alır. Kuyruk
yavaş yavaş ilerlerken “abla”nın, “acaba
ilkokuldaki gibi kollarımızı uzatsak mutlu olurlar mı” dediği, disiplini
tartışılmaz görünen çakı gibi genç muhafızlar gözetiminde ikişerli sıralar
halinde duraklamaksızın –bir ihtimal
vasiyeti göz ardı edildiğinden gücenmiş, bu önemli liderin solgun bedenini
barındıran- mozoleye girip bir başka kapıdan akar gibi çıkan gruptan
bazıları bu ziyareti gereksiz bulmuştur; diğerleri ise “biz niye turistleri Anıtkabir’e götürmüyoruz”u sorgulamakta…
1958’e dek kullandığı sarı
boyalı küçük evi, yatağı, çalışma masası, üç beş giysi barındıran dolap, yemek ve
çalışma odası, “Ho Şi Minh’in karakteri
gibi yalın”. Bahçede iki araba.
1958 sonrası yaşadığı, önündeki
ufak girintide balıkları beslediği gölete bakan, bambu güneşlikli, üst katı
ufak çalışma odası, yatak odası ile alt katta beyaz üniformalı bir muhafızın
nöbet tuttuğu şezlonglu, toplantı masalı yaşam alanları bulunan, yerden yüksek
ahşap evi gezen grup, dikey kökleri toprak üzerinde çok ilginç sedirlerin
gölgelediği göleti çevreleyen yolla ayrılıp Tek Sütun Pagodası’na gider.
Acente kitapçığına göre Tek Sütun Pagodası, M.Ö. 1049’da
kendisine bir oğul ihsan eden Merhamet Tanrıçası Quan Am’ı onurlandırmak üzere
gölet içinde nilüferi temsilen, tek sütun üzerine İmparator Ly Thai Tong
tarafından inşa ettirilmiş. Pek çok hasara uğrasa da en önemlisi Fransızlar
tarafından yakılması olmuş. Orijinal boyutunun yarısının, karşısında, altında
Buda’nın aydınlandığı Bodhi Ağacı
bulunan hali, merdivenle ulaşılan sunakta sakince tütsüler yakmakta –bir ihtimal ağırlıklı olarak- bebek
isteyenler tarafından ziyaret edilmekte.
Bindikleri araçla büyükelçiliklerin
bulunduğu caddeyi geçen grup Edebiyat
Tapınağı’na ulaşır. Tepesinde bir çan bulunan görkemli kapı, diğer
kapılarla birbirinden ayrılmış, ortasından geçen yolun ikiye böldüğü birbiri
ardına beş avluya açılır. Üçüncü avluda ülke bayrağının dalgalandığı havuza bakan
üstü kapalı bölmelerde 82 iri taş kaplumbağanın sırtındaki stellerde mezunların
isimleri yazılı. Son bölüm iki tapınak ve avluya bakan çalışma odalarını
kapsamakta. “Konfüçyüs felsefesi
doğrultusunda edebiyat eğitimi alan mezunlar mandarin oluyor, 3-7 yıl süren
eğitim, herkese açıldıktan sonra ilk sınav kendi kasabalarında, ikincisi
burada, son sınav ise krala verilmekteydi. Sırtlarında çantaları 1000 km öteden
yürüyerek geliyorlar. 1802 tarihli pavyon kentin simgesi…”
Acente kitapçığına göre, Konfüçyüs’ün
en yakın öğrencilerine adanmış bölümler bulunan dördüncü avluda, Têt kutlamaları
sırasında insan satrancı oynanırmış.
Sokak arasında, alçakgönüllü cephesi
sarı boyalı 5 Spice lokantası;
birkaç katlı binada güzel bir öğle yemeği ardından grup Etnografya Müzesi’ne yollanır:
Cham topluluğuna ait açık
havadaki birebir boyutlu evlerin, çeltik örtülü çatıları her yıl eklenerek
yağışa karşı mükemmel korunma sağlamakta, yükseklik hava dolaşımı için.
1.5 m x 25 m boyundaki Kmer teknesi, Musonlar ardından yapılan
festivalde, Mekong’da akışın tersine kürek çekerek, en çok 52 kürekçiyle
yapılan yarışlarda kullanılıyor.
Su
Kuklası, su
içinde pirince saklanıp uzun çubuklarla oynatılan geleneksel kuklalar.
Kalabalık aileyi barındırır Viet Evi, Kuzeyde daha çok kiremit
çatılı, atalara, aileye ve hayvanlara ait bölümler.
Bana toplumuna ait birkaç basamakla
çıkılan, neredeyse dik çeltik örtülü çok yüksek çatısıyla (“göğe yakınlık prestij demek”) görkemli toplantı binası, çok
modern görünmekte.
En başta yaşlıların oturduğu,
ince uzun Ede Evi; konukların sağ,
ev halkının soldan işlediği (“sağ dişiliği, sol ise erkekliği temsil eder”), tek
girişteki kabartma memelere dokunmak bereket sağlama amaçlı.
Katu
Mezarı; “Ölen gündelik eşya ile gömülüyor. Mezara bir
zaman yemek getirilir.” Ahşap çatı, boyanmış desenli hasır kaplı. Dışındaki
korkuluk üzerinde aktif cinsel yaşamdan sahneler, hamile eşler, öleni üzgün ya
da düşünceye dalmış gösteren ahşap basit heykeller sıralı. Diğer örnek, süslü
kabartmalı tabut, dört köşesi hayvan başlı ahşap çatıyla örtülü.
Ocağın, yemek köşesinin, aile
fertlerine ve hayvanlara ayrılmış bölümleriyle Tai Evi.
Mong
Evi: “Girişteki odalar yaşlılar ve misafir için,
gelin arkada; üst kat tarım ürünleri ve ortak yaşam alanı; alt kattan, ocaktan
gelen duman, böcekleri tarım ürünlerinden uzak tutuyor. İyi ve kötü büyüye
inanırlar, siyah ve kırmızı pirinç tarımı ihtiyaçlarına yetmediğinden alkolizm
ve şiddet artmış ama sonra ürünlerine enginar ekleyince ekonomik açıdan
toparlanmışlar.”
Köyün merkezinde duran hayat
ağacı öyle uzunmuş ki, sergileme amacıyla müze binasına sokarken ikiye
bölmeleri gerekmiş.
Bir panoda 5 dil ailesi konuşan
54 topluluktan fotoğraflar. Geleneksel şapka ve balık tuzağı sepetlerin yapımı,
1000 yıllık su kuklası. “Bir kadın
ömrünce biriktirdiği 15.000 USD’yi, kızına iyi bir kısmet, iyi bir yaşam
beklentisiyle şamana veriyor.” Detaylı bir atalar sunağı, el sanatları
(lake), tekstil (baskı), mandarin adayının okul malzemesini koyduğu sırtta
taşınan sandık, bambu yemek sepeti, pirinç orağı. “Cenaze ritüelini şaman eşliğinde ölenin kardeşinin oğlu yürütür, tabutu
renkli örtüyle örter; taze pirinç şarabı içilir, ortam tütsülenir, matem rengi
beyazdır, beyaz giyilir.”
Bizdeki dilek ağaçları benzeri
bir ağaç, dokuma tezgâhı, mutfak düzeni, fil aksamı…
Grup akşam yemeğine hareketli,
ışıklı kapalı çarşıdan geçerek gider. Yemek sonrası Su Kuklaları gösterisi bir ihtimal, Vietnamlıların izlediğine göre
kıyasla, epey turistik: Eğimli salonun hâkim olduğu su dolu sahnenin iki
yanında şarkıcı ve müzisyenler yer almakta.
Folklorik bir parçanın
geleneksel enstrümanla çalınışıyla yapılan açılışı, palyaço Têu’nın prelüdü,
ejderhanın dansı, buffalo çobanı flüt çalıyor, pirinç tarımı, kurbağa
yakalamak, balık avı, Anka kuşunun dansı, dönen kılıç efsanesi, tek boynuzun
dansı, sekiz perinin dansı ve son olarak dört kutsal yaratığın -ejder, Anka, tek boynuz, kaplumbağa-
dansları izler.
Önünde oturan kızın, cep
telefonuyla candy crush oynadığı için “abla”dan yediği azar ardından, belli ki
zor dayanmış kendi grubuyla kalkıp gitmelerine bakılırsa, çok sevimli bulduğu
(bir yanıyla da su içinde teknik olarak bu işin nasıl yapıldığı bir muamma) su
kuklası gösterisi herkes tarafından aynı biçimde algılanmamakta.
Otele dönüşte birden önlerine
çıkıp onları şaşırtan Notr Dame benzeri kilise, lagün, dolunay, kırmızı
ışıklandırılmış köprü fotoları çeken ortancayla “abla”, bir köşede müzik
eşliğinde jimnastik yapan bir grup kadına rastlar, onları da çekerler.
Sokaklar, binalar yeni yıl süsleriyle ışıl ışıl…
Red River
görselleri:
Ho Şi Minh
Mozolesi görselleri:
Edebiyat
Tapınağı görselleri:
Etnografya
Müzesi görselleri:
Su Kuklaları
görselleri:
https://www.google.com.tr/search?q=Su+Kuklalar%C4%B1+Hanoi&tbm=isch&tbo=u&source=univ&sa=X&ved=0ahUKEwjCo9mc-IHaAhWHiqYKHdMnCgkQsAQIKg&biw=1051&bih=518
0 Yorumlar